ทำความรู้จักกับ Distributed Denial of Service (DDoS)

การโจมตีแบบ Distributed Denial of Service (DDoS) มีจุดประสงค์เพื่อให้ระบบหยุดการทำงานไม่สามารถใช้เครื่องคอมพิวเตอร์ได้ทั้งระบบหรือเครื่องเดียวๆ เคยมีเหตุการโจมตีแบบนี้เป็นตัวอย่างจริงมากับประเทศเกาหลีใต้ เมื่อปี 2552 ในเดือนนี้หล่ะ มีแฮกเกอร์ยิง DDoS ถล่มเครือข่ายคอมพิวเตอร์และเว็บไซต์หน่วยงานรัฐบาลเกาหลีใต้ แฮกเกอร์ไม่ทราบสัญชาติได้ส่งข้อมูลเข้าไปทำลายระบบเน็ตเวิร์ก จนเว็บไซต์ใช้งานไม่ได้นานกว่า 4 ชั่วโมง เว็บไซต์เกาหลีใต้ที่ถูกโจมตีไม่ใช่เว็บไซต์ทั่วไป แต่เป็นเว็บไซต์ของกระทรวงกลาโหม เว็บไซต์ทำเนียบประธานาธิบดี ในไทยก็มี ถ้าใครเป็นนักเล่นคอมพิวเตอร์ และเป็นคอการเมือง จะรู้กันในช่วงที่ปัญหาการเมืองกำลังคุกรุ่นที่ผ่านมาเว็บ ICT ก็เคยถูกโจมตีจนระบบล่ม ไม่สามารถใช้งานได้อยู่หลายชั่วโมง

ผู้ที่โจมตีแบบ DDoS  มักจะนำเครื่องมือที่จะใช้ในการโจมตีไปติดตั้งบนคอมพิวเตอร์ที่ถูกเจาะไว้แล้ว คอมพิวเตอร์ที่ได้รับเครื่องมือนี้เข้าไปจะเรียกว่า“ซอมบี้” ซึ่งเมื่อมีจำนวนพอสมควรก็จะระดมส่งข้อมูลในรูปแบบที่ควบคุมได้โดยผู้ควบคุมการโจมตีไปยัง เหยื่อหรือเป้าหมายที่ต้องการ ซึ่งการโจมตีรูปแบบนี้มักจะก่อให้เกิดการใช้แบนด์วิดธ์อย่างเต็มที่จนผู้ อื่นไม่สามารถใช้งานได้ตามปกติ หรือทำให้ระบบที่ถูกโจมตีไม่มีทรัพยากรเหลือพอที่จะให้บริการผู้ใช้ธรรมดาได้

รูปแบบการโจมตี

เครื่องมือที่ใช้โจมตี แบบ DDoS มีใช้กันอย่างแพร่หลายมานานหลายปีแล้วย้อนหลังเป็น 10 ปี มาแล้ว (แต่บรรดาผู้ผลิตอุปกรณ์คอมพิวเตอร์ต่างก็มีวิธีป้องกันการโจมตีเช่นเดียวกัน) รูปแบบการโจมตีที่นิยมใช้กันก็มีอย่าง SYN flood, UDP flood, ICMP flood, Smurf, Fraggle เป็นต้น ซึ่งมีรายละเอียดโดยสังเขป ดังนี้…

1. การโจมตีแบบ SYN Flood

เป็นการโจมตีโดยการส่ง แพ็คเก็ต TCP ที่ตั้งค่า SYN บิตไว้ไปยังเป้าหมาย เสมือนกับการเริ่มต้นร้องขอการติดต่อแบบ TCP ตามปกติ (ผู้โจมตีสามารถปลอมไอพีของ source address ได้) เครื่องที่เป็นเป้าหมายก็จะตอบสนองโดยการส่ง SYN-ACK กลับมายัง source IP address ที่ระบุไว้ ซึ่งผู้โจมตีจะควบคุมเครื่องที่ถูกระบุใน source IP address ไม่ให้ส่งข้อมูลตอบกลับ ทำให้เกิดสภาวะ half-open ขึ้นที่เครื่องเป้าหมาย หากมีการส่ง SYN flood จำนวนมาก ก็จะทำให้คิวของการให้บริการของเครื่องเป้าหมายเต็ม ทำให้ไม่สามารถให้บริการตามปกติได้ นอกจากนี้ SYN flood ที่ส่งไปจำนวนมาก ยังอาจจะทำให้เกิดการใช้แบนด์วิดธ์อย่างเต็มที่อีกด้วย

2. การโจมตีแบบ ICMP Flood

เป็นการส่งแพ็คเก็ต ICMP ขนาดใหญ่จำนวนมากไปยังเป้าหมาย ทำให้เกิดการใช้งานแบนด์วิดธ์เต็มที่

3. การโจมตีแบบ UDP Flood

เป็นการส่งแพ็คเก็ต UDP จำนวนมากไปยังเป้าหมาย ซึ่งทำให้เกิดการใช้แบนด์วิดธ์อย่างเต็มที่ และหรือทำให้ทรัพยากรของเป้าหมายถูกใช้ไปจนหมด โดยจะส่ง UDP packet ไปยัง port ที่กำหนดไว้ เช่น 53 (DNS)

4. การโจมตีแบบ Teardrop

โดยปกติเราเตอร์จะไม่ยอม ให้แพ็กเก็ตขนาดใหญ่ผ่านได้ จะต้องทำ Fragment เสียก่อนจึงจะยอมให้ผ่านได้ และเมื่อผ่านไปแล้วเครื่องของผู้รับปลายทางจะนำแพ็กเก็ตที่ถูกแบ่งออกเป็น ชิ้นส่วนต่าง ๆ ด้วยวิธีการ Fragment มารวมเข้าด้วยกันเป็นแพ็กเก็ตที่สมบูรณ์ การที่สามารถนำมารวมกันได้นี้จะต้องอาศัยค่า Offset ที่ปรากฏอยู่ในแพ็กเก็ตแรกและแพ็กเก็ตต่อๆ ไปสำหรับการโจมตีแบบ Teardrop นี้ ผู้โจมตีจะส่งค่า Offset ในแพ็กเก็ตที่สองและต่อ ๆ ไปที่จะทำให้เครื่องรับปลายทางเกิดความสับสน หากระบบปฏิบัติการไม่สามารถรับมือกับปัญหานี้ก็จะทำให้ระบบหยุดการทำงานในทันที

5. การโจมตีแบบ Land Attack

ลักษณะการโจมตีประเภทนี้ เป็นการส่ง SYN ไปที่เครื่องเป้าหมายเพื่อขอการเชื่อมต่อ ซึ่งเครื่องที่เป็นเป้าหมายจะต้องตอบรับคำขอการเชื่อมต่อด้วย SYN ACK ไปที่เครื่องคอมพิวเตอร์ต้นทางเสมอ แต่เนื่องจากว่า IP Address ของเครื่องต้นทางกับเครื่องที่เป็นเป้าหมายนี้มี IP Address เดียวกัน โดยการใช้วิธีการสร้าง IP Address ลวง (โดยข้อเท็จจริงแล้วเครื่องของ Hacker จะมี IP Address ที่ต่างกับเครื่องเป้าหมายอยู่แล้ว แต่จะใช้วิธีการทางซอฟต์แวร์ในการส่งแพ็กเก็ตที่ประกอบด้วยคำขอการเชื่อมต่อ พร้อมด้วย IP Address ปลอม) ซึ่งโปรโตคอลของเครื่องเป้าหมายไม่สามารถแยกแยะได้ว่า IP Address ที่เข้ามาเป็นเครื่องปัจจุบันหรือไม่ ก็จะทำการตอบสนองด้วย SYN ACK ออกไป หากแอดเดรสที่ขอเชื่อมต่อเข้ามาเป็นแอดเดรสเดียวกับเครื่องเป้าหมาย ผลก็คือ SYN ACK นี้จะย้อนเข้าหาตนเอง และเช่นกันที่การปล่อย SYN ACK แต่ละครั้งจะต้องมีการปันส่วนของหน่วยความจำเพื่อการนี้จำนวนหนึ่ง ซึ่งหากผู้โจมตีส่งคำขอเชื่อมต่อออกมาอย่างต่อเนื่องก็จะเกิดปัญหาการจัดสรรหน่วยความจำ

6. Smurf

ผู้โจมตีจะส่ง ICMP Echo Request ไปยัง broadcast address ในเครือข่ายที่เป็นตัวกลาง (ปกติจะเรียกว่า amplifier) โดยปลอม source IP address เป็น IP address ของระบบที่ต้องการโจมตี ซึ่งจะทำให้เครือข่ายที่เป็นตัวกลางส่ง ICMP Echo Reply กลับไปยัง IP address ของเป้าหมายทันที ซึ่งทำให้มีการใช้งานแบนด์วิดธ์อย่างเต็มที่

ความเสียหายที่เกิดโดยการโจมตีในรูปแบบ DoS

ความเสียหายที่เกิดจาก DoS ส่งผลให้ผู้ใช้งานแต่ละส่วนไม่เหมือนกัน แล้วแต่ว่าเขาจะอยู่ในส่วนใด เช่น เป็นผู้เข้าไปใช้งาน เป็นพนักงานในองค์กรที่โดนโจมตีหรือเป็น เจ้าของเครื่องที่ถูกใช้ในการโจมตี หรือจะมองในแง่ขององค์กรที่โดนโจมตี ทุกๆ ฝ่ายล้วนแล้วแต่เป็นฝ่ายเสียทั้งนั้น ยกเว้นคนที่ทำให้เหตุการณ์นี้ เกิดขึ้น หรือคนที่เป็นคนบงการอยู่เบื้องหลังเท่านั้นที่ได้ประโยชน์จากการโจมตีนั้น

ถ้าเราจะจัดความเสียหาย ของ DoS นั้นก็สามารถจัดได้ตามประเภทของการทำงานของตัว DoS เอง ซึ่งสามารถแบ่งได้เป็นสองประเภทด้วยกันคือ

1. ความเสียหายกับเครื่องคอมพิวเตอร์

ในส่วนความเสียหายของ เครื่องคอมพิวเตอร์นั้น เราก็สามารถมองได้สองมุมด้วยกันคือ ในมุมของเครื่องที่ถูกใช้ในการโจมตีกับในมุมของเครื่องที่โดนโจมตี

1.1 เครื่องที่ถูกใช้เป็นเครื่องมือในการโจมตี อันดับแรกคือเราสูญเสียการควบคุมของเครื่องเราเองทำให้คนอื่นสามารถเข้ามาบงการเครื่องของเราให้ไปทำอย่างโน้นทำอย่างนี้ตามที่เขาต้องการได้ อันดับสองคือการเสียทรัพยากรของเครื่องเองไม่ว่าจะเป็น ซีพียู เมโมรี หรือแบนด์วิดธ์ เป็นต้น  ทรัพยากรต่าง ๆ ของเครื่องที่กล่าวไปแล้วนั้นจะถูกใช้ไปรันโปรแกรมที่จะใช้ในการเข้าไปโจมตี เครื่องเหยื่อ ทำให้เครื่องคอมพิวเตอร์ของเรานั้นไม่สามารถใช้งานได้อย่างเต็มที่

1.2 เครื่องที่เป็นเหยื่อในการโจมตีครั้งนี้ แน่นอนว่าทำให้เครื่องนั้นไม่สามารถให้บริการต่อไปได้ เพราะจุดประสงค์หลักของ DoS ก็คือสิ่งนี้ เพราะเครื่องนั้นมัวแต่ประมวลผล Request จำนวนมากที่ถูกส่งเข้ามาทำให้เครื่องนั้นทำงานหนักจนไม่สามารถรับงานได้อีกต่อไปบางเครื่องอาจจะแฮงก์ไปเฉย ๆ หรือระบบอาจจะ Crash เลยก็เป็นไปได้ทำให้เครื่องนั้นไม่สามารถให้บริการได้อีก

2. ความเสียหายกับระบบเน็ตเวิร์ก

ความเสียหายที่เกิดขึ้น กับระบบเน็ตเวิร์กนั้นเราก็สามารถมองได้สองมุมเช่นกัน คือ มองในมุมของผู้ที่ถูกใช้เป็นเครื่องมือในการโจมตี และผู้ที่ถูกโจมตี

2.1 มุมที่ผู้ถูกใช้เป็นเครื่องมือ ทำให้แบนด์วิดธ์ที่เราควรจะมีเหลือไว้ ใช้นั้นถูกใช้ไปกับการโจมตีเสียหมด  บางครั้งก็กินแบนด์วิดธ์ทั้งหมดที่เรามีอยู่เพื่อใช้ในการโจมตีทำให้เครื่อง หรือระบบที่ถูกใช้เป็นเครื่องมือในการโจมตีนั้นไม่สามารถใช้งานระบบ เน็ตเวิร์กได้อีกต่อไป

2.2 มุมที่ผู้ถูกโจมตี เช่นเดียวกับแบนด์วิดธ์ของผู้ที่ถูกโจมตีนั้นก็จะใช้ไปอย่างรวดเร็วจนหมด ทำให้บริการที่เตรียมไว้ที่เครื่องที่ถูกโจมตีนั้นไม่สามารถใช้งานได้อีกต่อไป เครื่องที่ต้องการที่จะติดต่อเข้ามาที่เครื่องนี้ หรือผ่านเครื่องนี้เพื่อเข้าไปในระบบข้างใน (ในกรณีที่เป็นไฟร์วอลล์) ไม่สามารถใช้งานได้ ผู้ที่อยู่ด้านในของระบบก็จะไม่สามารถเชื่อมต่อกับ ระบบภายนอกได้เช่นเดียวกัน แต่ระบบ LAN ภายในก็ยังสามารถใช้งานได้ตามปกติ

3. ความเสียหายกับองค์กร

3.1 เมื่อเกิดการโจมตีขึ้นแล้วก็มีแต่เสียกับเสียเท่านั้น ยิ่งองค์กรที่ถูกโจมตีด้วยแล้วความเสียหายนั้นก็เกิดขึ้นอย่างมากมายทีเดียว เริ่มตั้งแต่ความเสียหายของตัวเครื่องคอมพิวเตอร์หรือระบบที่โดนโจมตีเองทำให้ ต้องเสียเวลาเสียค่าใช้จ่ายในการซ่อมแซมเพื่อที่ให้สามารถกลับมาให้บริการได้อย่างเดิม

3.2 เสียโอกาสทางธุรกิจโอกาสที่จะทำธุรกรรมกับเครื่องที่โดนโจมตี หรือการทำธุรกรรมอื่นๆ กับระบบภายในที่จำเป็นต้องต่อเชื่อมกับอินเตอร์เน็ตสูญเสียโอกาสที่จะทำธุรกรรมทางอินเตอร์เน็ต โอกาสที่ลูกค้าจะเข้ามาในเว็บโอกาสที่จะปิด การขาย โอกาสที่จะสร้างรายได้ และอีกหลาย ๆ โอกาสที่ทางองค์กรจะต้องเสียไป

3.3 เสียภาพลักษณ์ขององค์กร องค์กรที่ถูกโจมตีด้วยการโจมตีประเภท DoS นั้น ทำให้การบริการที่องค์กรนั้นเตรียมพร้อมไว้ให้บริการไม่สามารถให้บริการ ได้ทำให้ภาพลักษณ์ขององค์กรนั้นเสียไป เพราะไม่สามารถป้องกัน เหตุที่เกิดขึ้นได้ หรือไม่มีวิธีการแก้ไขที่รวดเร็วจนทำให้เกิดความ เสียหายขึ้น ทำให้ลูกค้าขาดความเชื่อมั่นในองค์กรว่าจะสามารถตอบสนอง ความต้องการของตนได้ อาจเป็นเหตุให้ลูกค้าเปลี่ยนใจไปใช้บริการของ องค์กรอื่นแทนในที่สุด

จะทำอย่างไรเมื่อถูกโจมตี

1.การโจมตีที่เกิดขึ้นมักจะทำให้เกิดการใช้งานแบนด์วิดธ์จนเต็มที่ เช่น SYN flood ถ้าหากทำการกรองแพ็คเก็ตที่ ISP ได้ ก็จะสามารถลดผลกระทบที่จะเกิดขึ้นได้

2.ติดตั้ง Hardware ที่มีขีดความสามารถสูงไว้ระหว่างเครือข่ายของ ISP กับของระบบที่ต้องการป้องกัน เช่น การติดตั้งเราเตอร์ประสิทธิภาพสูง ที่สามารถทำ filtering ได้

3.โดยปกติการโจมตีแบบ DoS ผู้โจมตีมักจะโจมตีไปยังเป้าหมายโดยระบุเป็น ip address โดยตรง ไม่ได้ผ่านการทำ DNS lookup มาก่อน ดังนั้น เมื่อเกิดการโจมตีขึ้น ยังสามารถหาหนทางหลบหลีกการโจมตีดังกล่าวได้ 2 วิธีคือ

3.1 เปลี่ยน ip address เมื่อเกิดการโจมตี

3.2. เปลี่ยน ip address ไปเรื่อยๆ แม้จะไม่มีการโจมตี ซึ่งการกระทำทั้งสองรูปแบบก็มีข้อดีข้อเสียต่างกัน ในรูปแบบแรกจะต้องมีระบบตรวจจับที่ดี สามารถแจ้งเตือนผู้ดูแลระบบให้สามารถปรับเปลี่ยน ip address ได้อย่างรวดเร็ว จะเห็นว่ามีช่องว่างระหว่างการดำเนินงานอยู่ แต่ก็มียังมีข้อดีที่ผู้โจมตีจะไม่สามารถรู้แทกติกนี้จนกว่าจะเริ่มโจมตี ในขณะที่วิธีที่สองจะมีความยากลำบากในการเริ่มโจมตีมากกว่า

มีวิธีปฏิบัติที่ใช้ได้จริงซึ่งต้องการการแก้ไขเพียงเล็กน้อย และพยายามลดผลกระทบที่จะเกิดขึ้นกับผู้ใช้ให้น้อยที่สุด ดังนี้

การแก้ไข DNS

การแก้ไข DNS entries โดยเปลี่ยน ip address ของระบบที่กำลังถูกโจมตีไปเป็น ip address ใหม่ ให้พยายามลดค่า TTL ของ DNS record ให้น้อยที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ และพิจารณาว่าควรย้าย DNS server ไปยังลิงค์อื่นที่ไม่ใช่ลิงค์เดียวกันกับระบบที่กำลังถูกโจมตี โดยพิจารณาได้จาก traffic ที่จะเกิดขึ้นจาก DNS server เครื่องนี้ นอกจากนี้ควรตรวจสอบ secondary DNS server ด้วยว่ามีความพร้อมในการทำงานหรือไม่หาก primary DNS server มีปัญหา

• Network Address Translationหากระบบที่ถูกโจมตีสามารถใช้งาน NAT ได้ ก็จะทำให้ง่ายในการเปลี่ยน ip address หากไม่มี NAT ถูกติดตั้งในระบบไว้แล้ว ก็ควรติดตั้งเพิ่มเติม โดยปกติแล้วเราเตอร์ก็มีความสามารถนี้ นอกจากนี้ควรพิจารณาถึงระบบที่สามารถทำ load balancing ได้ เพื่อกระจายภาระงานให้ทั่วถึง
• Filter ค่า ip address เดิมTraffic ที่เข้ามายัง ip address ตัวเดิมจะมีแค่ traffic ที่เกิดจากการโจมตี และจากผู้ใช้ที่ยังใช้ค่า DNS entry เก่าเท่านั้น (ซึ่งเกิดจากการกระจายตัวของ DNS entry นั้นจะต้องใช้เวลาซักระยะ) ดังนั้นจึงสามารถบล็อก traffic สำหรับ ip address นี้ได้ หากไม่ต้องการให้ traffic ของ ip address ชุดเดิมเข้ามาภายในระบบก็สามารถทำได้โดยการยกเลิก routing สำหรับ ip address เดิมเสีย
• ใช้ ip address ชุดใหม่และลิงค์ที่แตกต่างมีวิธีแก้ไขที่ได้ผลอีกวิธีคือ การเปลี่ยนไปใช้ลิงค์ชุดใหม่และ ip address บล็อกใหม่ทั้งหมด หากผู้โจมตีหยุดการโจมตีและเปลี่ยนเป้าหมายเป็น ip address ชุดใหม่ ผู้ดูแลระบบก็สามารถเปลี่ยน ip address และลิงค์กลับไปเป็นลิงค์เดิมได้

การป้องกันการโจมตี DNS server

การป้องกันการโจมตีที่กล่าวมาด้านบนนี้ อาศัยฟังก์ชันการทำงานของ DNS server เพื่อกระจายข่าวการเปลี่ยน ip address ชุดใหม่ ดังนั้นผู้โจมตีอาจจะเปลี่ยนเป้าหมายมาเป็น DNS server ก็เป็นได้ โดยสามารถโจมตีมายัง port 53 ทั้ง UDP flood หรือ SYN flood ได้ มีวิธีป้องกันดังต่อไปนี้

• วางเครื่อง primary DNS server ไว้ในลิงค์ที่แยกต่างหาก
• สำรองข้อมูลของ primary DNS server ไปยังที่ตั้งแห่งใหม่
• สร้าง secondary DNS server ไว้ในหลายๆ จุด บนลิงค์ที่แตกต่างกัน
• ใช้ primary DNS server ที่ผู้อื่นมองไม่เห็น (unadvertised) และเชื่อมโยงไปยัง secondary DNS server โดยลิ้งค์ที่แยกต่างหาก
• สร้าง non-advertised secondary DNS server ที่สามารถพร้อม advertise ได้ตลอดเวลา

4.ผู้โจมตี
หากผู้โจมตีเปลี่ยนเป้าหมายมาเป็น ip address ใหม่ตามที่กำหนด จะทำให้สามารถประมาณการณ์การตั้งรับได้ เช่น

- เมื่อผู้โจมตีซึ่งควบคุมการโจมตีเปลี่ยนแปลงคำสั่ง ก็จะทำให้เพิ่มโอกาสในการตามจับตัวได้ง่ายขึ้น

- หากมีการจับตาดู traffic จะทำให้เพิ่มโอกาสในการตามจับตัวได้ง่ายขึ้น

• URL redirectหากผู้โจมตีทำการโจมตี web server อาจจะพิจารณาใช้การ redirect เพื่อแก้ไขปัญหาได้ โดยการแก้ไข DNS entry เพื่อเปลี่ยน ip address ไปเป็น server ที่ตั้งไว้เพื่อแก้ปัญหาโดยเฉพาะ ซึ่งจะทำ redirection ไปยัง web server ที่แท้จริงไว้ ซึ่งจะทำให้ incoming request ที่เป็นของผู้ใช้ปกติถูก redirect ไปยัง web server ตัวจริง ในขณะที่ traffic ที่เป็นการโจมตีจะไม่ถูก redirect ไป แต่ผู้โจมตีก็สามารถค้นหา ip address ที่แท้จริงของ web server ได้ ดังนั้นจึงควรใช้ network address translation ซึ่งจะช่วยแก้ไขปัญหานี้ได้เป็นอย่างดี
• อาจจะมีการพิจารณาสร้างเส้นทางเชื่อมต่อพิเศษสำหรับ client ที่มีความสำคัญกว่าปกติ เพื่อไม่ให้ได้รับผลกระทบจากเหตุการณ์การโจมตีที่อาจจะเกิดขึ้น

คำแนะนำทั่วไป

• จัดหาแบนด์วิดธ์ให้มากกว่าความต้องการใช้งานยามปกติ
• สร้างระบบสำรองทั้งระบบเครือข่ายและระบบของเครื่องให้บริการ
• ถ้าเป็นไปได้พยายามแยก traffic ให้ออกจากกันให้ได้ เช่น ใช้ ISP คนละแห่งกันสำหรับลิงค์ไปยัง web server และลิงค์เพื่อใช้งานอินเตอร์เน็ต
• ติดต่อ network service provider ในเรื่อง
  • นำระบบป้องกันการโจมตีแบบ DoS มาใช้
  • ระบบป้องกัน DoS ที่มีอยู่
  • ข้อมูลติดต่อในกรณีฉุกเฉิน
  • ผู้ให้บริการ upstream
• ให้กรองข้อมูลที่ไม่มีประโยชน์ทิ้ง เช่น
  • กรอง private ip addresses เช่น 10.0.0.0/8 172.16.0.0/12 192.168.0.0/16
  • กรอง broadcast address ซึ่งปกติจะลงท้ายด้วย .255 หรือ .0
  • กรอง loopback address (127.0.0.0/8)
  • ป้องกันการปลอมแปลง ip address โดยกรองแพ็คเก็ตที่มาจากภายนอกและมี source ip address ตรงกันกับ ip address ในระบบเครือข่ายของตนเอง

บทความนี้จะออกไปทางวิชาการหน่อยนะครับ เนื้อหาทั้งหมด ผมได้ใช้ข้อมูลที่มีอยู่และหาข้อมูลจากเพื่อนๆ ที่ทำงานด้านควบคุมระบบ และแหล่งข้อมูลที่สำคัญสำหรับ การรักษาความปลอดภัยคอมพิวเตอร์  ThaiCERT(Thai Computer Emergency Response Team) และ  MVT Communications ต้องขอบพระคุณเว็บไซต์ทั้งสองมา ณ ที่นี่ด้วย ที่มา  http://notebookspec.com/web/?p=36287&page=2